Rozwój OZE w Polsce – perspektywy i bariery

W ostatnich latach w naszym kraju można było zauważyć ogromny przyrost instalacji bazujących na odnawialnych źródłach energii. Mówi się jednak, że tak szybki rozwój rynku OZE w Polsce ma się ku końcowi. Czy faktycznie? Sprawdzamy perspektywy i bariery.

Jak wygląda obecny polski udział OZE w miksie energetycznym 2022?

Miks energetyczny oznacza udział poszczególnych źródeł w produkcji energii elektrycznej. Ostatnie kilka lat było bardzo rozwojowych, jeśli chodzi o wykorzystanie OZE. Przyczyniła się do tego przede wszystkim coraz popularniejsza fotowoltaika. Dzięki niej w słoneczne i długie dni udział OZE w miksie energetycznym przekracza nawet 50 proc. Jak jednak wiadomo, fotowoltaika nie pracuje ze zróżnicowaną efektywnością w zależności od nasłonecznienia.

Zgodnie z danymi GUS w 2021 r. średni roczny udział energii z OZE w miksie energetycznym wynosił 17%. Szacuje się, że na koniec 2022 r. ten wskaźnik będzie jeszcze wyższy. Wyraźny wzrost pozwalają zaobserwować dane zebrane w pierwszym półroczu, przedstawione w poniższej tabeli.

Można więc przewidywać, że w 2022 udział energii odnawialnej w Polsce będzie wyższy niż przed rokiem. Istotny jest również fakt, że najszybciej wzrasta produkcja energii elektrycznej z fotowoltaiki, choć największym źródłem „czystej” energii elektrycznej nadal pozostają elektrownie wiatrowe, podczas gdy w ciepłownictwie króluje biomasa.

Co obecnie blokuje rozwój OZE w Polsce?

Eksperci wskazują jednak, że rozwój odnawialnych źródeł energii w Polsce może już wkrótce stracić na dynamice. Opublikowany w 2021 r. raport NIK wskazuje również na kilka czynników blokujących rozwój OZE w Polsce w zależności od źródła energii odnawialnej:

• fotowoltaika – ograniczenia infrastrukturalne (związane głównie z możliwościami dostępu do mocy przyłączeniowych);
• farmy wiatrowe na lądzie – ustawa o inwestycjach (zasada 10h wymagająca zachowania dużych odległości elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych);
• farmy wiatrowe na morzu – niesfinalizowanie prac nad Planem Zagospodarowania Przestrzennego Polskich Obszarów Morskich (brak odpowiednich planów, projektów i regulacji, przez co energetyka wiatrowa w Polsce od lat właściwie się nie rozwija);
• małe elektrownie wodne – skomplikowany i kosztowny proces przygotowania, wysokie nakłady inwestycyjne (m.in. konieczność dostosowania elektrowni wodnych do coraz bardziej rygorystycznych wymogów związanych z ochroną środowiska, wysokie opłaty związane z gospodarką wodną czy problem z dostępem inwestorów do stopni wodnych będących własnością Skarbu Państwa i administrowanych przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie);
• geotermia – brak instrumentów wsparcia dedykowanych bezpośrednio tym instalacjom;
• instalacje termicznego przekształcania odpadów – obowiązek prowadzenia systemu wizyjnego, obowiązek zabezpieczenia roszczeń

Co prawda od 2018 r. zintensyfikowano prace mające w celu zmniejszenia barier w rozwoju odnawialnych źródeł energii elektrycznej, ale wiele przeszkód wciąż pozostaje nieusuniętych. Przez to szybki postęp w kierunku wykorzystania OZE w Polsce na szeroką skalę jest utrudniony.

Jakie nowe bariery mogą pojawić się w przyszłości?

Niewykluczone również, że w przyszłości pojawią się kolejne bariery utrudniające wytwarzanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Już teraz wskazuje się m.in. na problematyczność ustawy o limitach cenowych energii. Zapisy ustawy nie zostały skonsultowane z branżą. W związku z tym nie wzięto pod uwagę wszystkich okoliczności, które mogą przyczynić się do blokowania rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce ani zmian technologicznych, jakie dokonały się w ostatnich 10 latach.

Ponadto kluczowe będzie usunięcie dotychczasowych barier rozwoju OZE. Tylko w ten sposób można bowiem postarać się o spadek cen energii i zwiększyć konkurencyjność polskiej gospodarki.

Co stymuluje rozwój branży OZE w Polsce

Wciąż istnieje jednak również sporo czynników, które stymulują wykorzystanie źródeł odnawialnych. To przede wszystkim:

• wzrost cen energii pozyskiwanej z tradycyjnych źródeł – chęć obniżenia rachunków stymuluje konsumentów do inwestycji np. w mikroinstalacje fotowoltaiczne; natomiast na poziomie rządowym rozwój OZE jest niezbędny do zwiększania konkurencyjności gospodarki;
• rozwój technologii pozwalających na wykorzystanie energii odnawialnej – pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych staje się coraz prostsze i coraz tańsze;
• wzrost świadomości ekologicznej w społeczeństwie – coraz więcej osób dostrzega korzyści środowiskowe płynące z wykorzystania odnawialnych źródeł energii w perspektywie długoterminowej oraz krótkoterminowej (m.in. czystsze powietrze, zmniejszenie ilości smogu);
• potencjał przemysłowy w zakresie tworzenia urządzeń i infrastruktury dla OZE w Polsce – w tym np. dla fotowoltaiki czy elektrowni wiatrowych;
• programy dotacji i ulg dla prosumentów – stymulujące „zwykłych” obywateli do inwestycji w indywidualne rozwiązania bazujące na odnawialnych źródłach energii (a w szczególności w fotowoltaikę).

Potencjał OZE w Polsce jest wciąż niewykorzystany, ale istnieje sporo czynników, które stymulują rozwój tego sektora.

Co może stymulować rozwój polskiej branży OZE w przyszłości?

Mimo ewidentnych barier polska branża OZE może się rozwijać również w przyszłości. Kluczowe będzie między innymi przygotowanie odpowiednich regulacji związanych z budową farm wiatrowych na morzu. Dzięki temu rozwój energetyki odnawialnej będzie mógł przyjąć znacznie szybsze tempo. Dalszy wzrost cen energii pozyskiwanej ze źródeł tradycyjnych oraz rozwój technologii również powinny wspomóc ten sektor. Ponadto warto nadal pracować nad regulacjami uatrakcyjniającymi inwestycje w OZE w oczach zwykłych konsumentów.

Jakie korzyści może przynieść rozwój OZE dla jego użytkowników w Polsce?

Nie ma wątpliwości, że przejście na energię odnawialną przynosi wiele korzyści. Wśród nich z całą pewnością należy wymienić:

• obniżenie rachunków konsumentów – niższe koszty życia dzięki tańszej energii;
• rozwój biznesu i przedsiębiorczości – a tym samym stworzenie nowych miejsc pracy i wzrost gospodarczy;
• redukcja bezrobocia w regionach rolniczych – np. poprzez zagospodarowanie nieużytków na produkcję na potrzeby sektora energetycznego;
• zmniejszenie uzależnienia od importu paliw – np. gazu, węgla;
• redukcja emisji zanieczyszczeń – związanych z wykorzystaniem paliw kopalnych;
• zgodność z wymogami ekologicznymi UE – brak dodatkowych obciążeń wynikających z kar nałożonych na Polskę.

Rozwój energii odnawialnej przynosi korzyści zarówno w skali kraju (silniejsza gospodarka, lepsze wskaźniki, większy budżet), jak i na poziomie jednostki. Zyska na nim każdy obywatel. Możliwość wykorzystania OZE na własne potrzeby (np. poprzez montaż mikroinstalacji fotowoltaicznej w domu, gospodarstwie czy firmie) pomaga natomiast już dziś obniżać rachunki i nie bać się podwyżek cen energii.

Czy warto postawić na OZE w przyszłości?

OZE stanowią niezwykle ważny czynnik rozwoju Polski i całej Europy. Coraz bardziej efektywne i coraz tańsze technologie dają możliwość wykorzystania nie tylko ekologicznych, ale również nieskończonych zasobów energii. Dlatego rozwój OZE w Polsce jak najbardziej powinien być stymulowany przez odpowiednie regulacje i inwestycje.